ڪراچي (10 جون): سنڌ جي وڏي وزير سيد مراد علي شاهه ايندڙ مالي سال 24-2023 لاءِ 2247.6 ارب رپين جي بجيٽ پيش ڪري ڇڏي آهي جنهن ۾ ٻوڏ متاثرن جي بحالي ۽ صوبي جي غريب ماڻهن جي سماجي ڀلائي لاءِ 700.1 ارب رپيا ترقياتي خرچ شامل آهن. صوبائي حڪومت جي ٽوٽل روينيو ڪاٿو 2209.785 ارب رپيا آهي جيڪو مالي سال 23-2023 جي پڄاڻي جي ڀيٽ ۾ 31.56 سيڪڙو وڌيڪ آهي. 2247.581 رپين جي ڪاٿو خرچن جي نتيجي ۾ 37.795 ارب رپين جو شارٽ فال / خسارو ڏيکاري ٿو. سنڌ جي وڏي وزير ايندڙ مالي سال ڪراچي جي التوا هيٺ سنڌ سيف سٽيز پروجيڪٽ فيز 1 لاءِ 10 ارب رپيا سميت ٻين منصوبن لاءِ 4.5 ارب رپيا مختص ڪرڻ جو پڻ اعلان ڪيو. ڪراچي جي نون منصوبن جنهن ۾ 1.5 ارب رپين جي لاڳت سان ضلع سينٽرل ۾ لياري کان گجرنالو روڊ، ڊولمين مال کان چائنا پورٽ تائين سامونڊي ڀت ۽ روڊ جي تعمير، ڪلفٽن ۾ 1430 ملين رپين جي لاڳت سان لياري نديءَ سان گڏ موجوده جناح پل کان هاڪس بي تائين ڇهن پاسن واري ايڪسپريس وي جي تعمير؛ 1.8 ارب روپين جي لاڳت سان مين هاڪس بي روڊ تي پل ڪراسنگ ۽ نيوي ميري ٽائيم سيڪيورٽي جيٽي ايريا ڪيماڙي تي ننڍي پل جي تعمير، 1.35 ارب رپين جي لاڳت سان ڪريم آباد ضلعو سينٽرل ۾ ٻه طرو انڊر پاسن جي تعمير ۽ 4000 ملين رپين جي لاڳت سان ڪراچي جي ڪورنگي، اولهه ۽ ڪيماڙي ضلعن ۾ پبلڪ سيڪٽر يونيورسٽين جا ڪيمپس قائم ڪرڻ شامل آهن. مراد علي شاهه لاءِ وڏي اعزاز جوڳي ڳالهه آهي ته هو ٻارهون ڀيرو بطور وزير ناڻو ۽ بطور وڏو وزير ستون ۽ پنهنجي موجوده دور جي لڳاتار پنجين بجيٽ صوبائي اسيمبلي جي فلور تي پيش ڪئي.
ملازمن کي رليف: سنڌ جي وڏي وزير مراد علي شاهه گريڊ 1 کان 16 تائين جي ملازمن جي بنيادي پگهار ۾ 35 سيڪڙو ۽ گريڊ 17 ۽ ان کان مٿي جي ملازمن جي پگهار ۾ 30 سيڪڙو واڌ جو اعلان ڪيو آهي. هن پينشن ۾ 17.5 سيڪڙو واڌ ۽ گهٽ ۾ گهٽ پگهار 25000 روپين ۾ 35 سيڪڙو واڌ جي تجويز پڻ ڏني جيڪا لڳ ڀڳ 35550 روپيا بڻجي ٿي. ٻيو ايڊهاڪ رليف وفاقي حڪومت جي اعلان موجب ڏنو ويندو.
روينيو اوڳاڙيون: صوبي جي ڪاٿيل ٽوٽل اوڳاڙين ۾ ٽي روينيو شامل آھن: موجوده روينيو اوڳاڙين جو ڪاٿو 1823.126 ارب رپيا، موجوده سيڙپڪاري اوڳاڙين جو ڪاٿو 36.133 ارب رپيا ۽ ٻيون اوڳاڙيون 295.53 ارب رپيا آھن. روينيو اوڳاڙين کانسواءِ ڪيري اوورڪيش بيلنس جو ڪاٿو آهي. روينيو اوڳاڙين کان علاوه ڪيري اوور ڪيش بيلنس جو ڪاٿو 45 ارب رپيا آهي ۽ صوبي جي پبلڪ اڪائونٽس جو نيٽ بيلنس 10 ارب رپيا آهي. ان سان گڏ مالي سال 2023-24 ۾ 5585.66 ارب رپيا اوڳاڙين ۽ 5575.66 ارب رپيا ادائيگي لاءِ آهن. موجوده روينيو گڏ ڪرڻ جو ٽوٽل 1353.2 ارب رپيا، روينيو اسائنمنٽ تحت وفاقي منتقلي جو ڪاٿو 1225 ارب رپيا، سڌي منتقلي جو ڪاٿو 64.42 ارب رپيا ۽ OZT جي نقصان کي پورو ڪرڻ لاءِ گرانٽس جو ڪاٿو 33.74 ارب رپيا آهي. ان کان علاوه صوبائي ٽيڪس اوڳاڙين جو ڪاٿو 202.9 ارب رپيا آهي، جنهن ۾ روينيو جي اوڳاڙين جو ڪاٿو 202.9 ارب رپيا، سروسز تي صوبائي سيلز ٽيڪس جي مد ۾ 235 ارب رپيا ۽ صوبائي نان ٽيڪس اوڳاڙين لاءِ 32 ارب رپيا آهي. موجوده سيڙپڪاري اوڳاڙين ۾ مقامي ادائگي / قرض جو ڪاٿو 6.133 ارب رپيا ۽ بئنڪن کان قرض وٺڻ جو ڪاٿو 30 ارب رپيا شامل آهي. ٻين اوڳاڙين ۾ فارن پراجيڪٽ اسسٽنس (FPA) جي بجيٽ 266.7 ارب رپيا آهي جڏهن ته ٻين وفاقي گرانٽس جي بجيٽ 22.9 ارب رپيا ۽ پرڏيهي گرانٽس جي بجيٽ 5.92 ارب رپيا آهي.
خرچ: ايندڙ سال لاءِ ڪاٿيل خرچ 2247.58 ارب رپيا آهن جن ۾ موجوده روينيو خرچ 1411.2 ارب رپيا جڏهن ته موجوده ڪيپيٽل خرچ 136.26 ارب رپيا ۽ ترقياتي خرچ 700.1 ارب رپيا آهن. ان کانپوءِ ايف پي اي کانسواءِ صوبائي اي ڊي پي 380.5 ارب رپيا، پرڏيهي منصوبن جي امداد لاءِ 266.7 ارب رپيا، ٻيون وفاقي گرانٽس 22.91 ارب رپيا ۽ ضلعي اي ڊي پي 30 ارب رپيا آهن.
ڪڻڪ تي سبسڊي: سنڌ جي وڏي وزير 63.0 ارب رپيا رکڻ جو اعلان ڪيو آهي ته جيئن ملن کي سبسڊي واري ڪڻڪ ۽ عوام کي سستي اٽي جي فراهمي کي يقيني بڻائي سگهجي. وڏي وزير ايندڙ بجيٽ ۾ غريبن جي سماجي تحفظ ۽ معاشي استحڪام جي پروگرام لاءِ 16.9 ارب رپيا مختص ڪرڻ جو پڻ اعلان ڪيو.
لوڪل ڪائونسلز: لوڪل ڪائونسلن لاءِ گرانٽ ۾ 4.8 سيڪڙو واڌ سان 88 ارب رپيا مختص ڪيا ويا آهن.
تعليم: اسڪول ايجوڪيشن بجيٽ 13.1 سيڪڙو وڌائي 267.6 بلين رپيا ڪئي وئي آهي. صحت جي بجيٽ 227.8 ارب رپيا ڪئي وئي جيڪا 10.1 سيڪڙو جي واڌ ڏيکاري ٿي. سنڌ حڪومت 646 اسڪولن جي بحالي ۽ تعمير لاءِ 7659 ملين رپين جي چائنيز گرانٽ جو ڌيان ڇڪرائڻ ۾ ڪامياب ٿي آهي. 3011 ملين رپين جي لاڳت سان فلڊ ريسٽوريشن پروگرام ۽ سنڌ ڊولپمينٽ ٿرو اينهانسڊ ايجوڪيشن پروگرام (DEEP) تحت پنجن ضلعن ۾ 112 تباهه ٿيل اسڪولن کي ماحول دوست انفراسٽرڪچر سان بحال ڪيو ويندو. سنڌ ايجوڪيشن اينڊ لٽريسي ڊپارٽمينٽ (SE&LD) پورٽ فوليو تحت برساتن سبب تباهه ٿيل موجوده اسڪولن جي مرمت / بحالي بابت 46 نيون اسڪيمون شامل ڪيون ويون آهن جن تي ڪاٿي لاڳت 4416.257 ملين رپيا آهي جڏهن ته متاثر ٿيندڙ اسڪولن جي تعمير/ بحاليءَ لاءِ 45 اسڪيمن تي 20 ڪروڙ رپيا وقف ڪيا ويا آهن. هڪ نئين اسڪيم جو عنوان آهي ”سنڌ ۾ تعليمي سهولتن جي بحاليءَ ذريعي ٻوڏ جي خاتمي جو پروگرام“ JICA سان ڀائيواري هيٺ تجويز ڪيو ويو آهي. سال 24-2023 جي ضلعي اي ڊي پي ۾ سنڌ حڪومت جو حصو 142.410 ملين رپيا آهي جنهن ۾ ميرپورخاص، خيرپور، بدين، شهيد بينظير آباد، سکر، گهوٽڪي ۽ دادو ضلعا شامل آهن.
ٽرانسپورٽ: ٽرانسپورٽ جي بجيٽ ۾ 167.8 سيڪڙو وڏي واڌ ڏسڻ ۾ آئي جيڪا 5 ارب رپين مان 13.4 ارب رپيا ڪئي وئي آهي. ساڳي ريت توانائي لاءِ مختص رقم ۾ 57.8 سيڪڙو واڌ ڪيو ويو آهي جيڪا مجموعي طور تي 47.9 رپين تائين پهچي وئي آهي. جديد بس اڏا: حڪومت پهرين مرحلي ۾ ڪراچي، ٺٽو، بدين ۽ ميرو خان ۾ جديد ٽرمينل قائم ڪرڻ واري آهي. ٺٽو ۽ ميرو خان روڊن تي بس اڏن جي تعمير جو ڪم جاري آهي. گرين لائين: بي آر ٽي منصوبو 2.36 ارب رپين جي لاڳت سان شروع ڪيو پيو وڃي. ڪوريڊور جي ڊيگهه 3.88 ڪلوميٽر آهي ۽ هڪ ڏينهن ۾ 50 هزار مسافرن کي سفر جي سهولت ملندي. ريڊ لائن: هي جديد ترين ٽيون جنريشن BRT سسٽم هوندو جنهن تي 78.38 ارب رپين جي لاڳت سان ترقي ڪئي ويندي. پروجيڪٽ هڪ ٻُڙي سبسڊي وارو منصوبو آهي ۽ 250 بائيو هائيبرڊ بسون روزانو 350000 مسافرن جي خدمت ڪنديون. ان کان علاوه اسان 2.91 ارب رپيا پڻ خرچ ڪري رهيا آهيون ڪوريڊور سان گڏ نيڪال جي سسٽم کي بهتر بڻائڻ لاءِ 63.4 ملين رپين جي لاڳت سان لينڊ اسڪيپنگ جي ڪم سان گڏ 25000 کان وڌيڪ وڻ پوکيا ويندا.
آبپاشي کاتو: سنڌ ۾ ملڪ جو سڀ کان وڏو آبپاشي نظام آهي. ان کي گذريل برساتن ۽ ٻوڏن ۾ سخت نقصانن کي منهن ڏيڻو پيو جنهن سبب هاڻي ايندڙ مالي سال ۾ اضافي فنڊ ڏنا ويا آهن تنهنڪري 24-2023 جي بجيٽ ڪاٿي ۾ 25.703 ارب رپيا رکيا ويا آهن. ان ۾ سلٽ ڪليئرنس لاءِ 900 ملين رپيا، سسٽم جي مجموعي مرمت ۽ سار سنڀال لاءِ 5.0 ارب رپيا، ۽ سالينٽي ڪنٽرول اينڊ ريڪليميشن پروگرام (SCARP) لاءِ 750 ملين رپيا شامل آهن.
ھائوسنگ: سنڌ ھائوسنگ پروجيڪٽ ھدف ٿيل علائقن ۾ جلد شروع ڪيو ويو آھي ته جيئن ٻوڏ متاثرن جي بحالي ٿي سگھي. مئي 2023 تائين اسان 230 ملين رپيا مليا آهن. انهن منصوبن تحت رليف ۽ بحالي جي ڪمن تي 64.669 ارب رپيا خرچ ڪيا پيا وڃن. ان کان علاوه سنڌ جي ماڻهن جي ٻوڏ متاثر علائقن ۾ مدد ڪرڻ لاءِ ٻين منصوبن ۾ 500 ملين ڊالر جو فلڊ ايمرجنسي بحالي وارو منصوبو، 500 ملين ڊالر جو فلڊ ايمرجنسي هائوسنگ ريڪنسٽرڪشن پروجيڪٽ، 292 ملين ڊالر جو پاڻي ۽ زرعي تبديلي وارو منصوبو، 200 ملين ڊالرن جو سوشل سيڪيورٽي ڊليوري سسٽم کي مضبوط ڪرڻ وارو منصوبو ۽ 200 ملين ڊالر انٽيگريٽيڊ هيلٿ اينڊ پاپوليشن پروجيڪٽ شامل آهن.
امن امان: سنڌ حڪومت ايندڙ مالي سال 24-2023 لاءِ امن امان / گهرو کاتي لاءِ 143.568 ارب رپيا مختص ڪرڻ کي ترجيح ڏني آهي جيڪا گذريل سال مختص ڪيل 124.87 ارب رپين کان 15 سيڪڙو وڌيڪ آهي. هن اسٽريٽجڪ بهتري لاءِ جيل پاليسي ۽ مئنيجمينٽ بورڊز کي 15.5 ملين رپيا ڏيڻ جو پڻ اعلان ڪيو. جيل کاتي پاران جيلن جي فني صلاحيتن کي هٿي وٺرائڻ لاءِ 463.414 ملين رپيا ڏيڻ جو پڻ اعلان ڪيو ويو آهي.
خاص (معذور) ماڻهن کي بااختيار بڻائڻ: ورلڊ هيلٿ آرگنائيزيشن موجب دنيا جي آبادي جو 15 سيڪڙو خاص ماڻهن تي مشتمل آهي. اهي اسان جي سماج جي معاشي طور پٺتي پيل طبقن ۾ آهن. سنڌ حڪومت ترقي جي عمل ۾ حصو وٺڻ لاءِ بااختيار بڻائڻ لاءِ آرٽيفيشل انٽيليجنس ايپليڪيشنن سان گڏ ووڪيشنل تعليم، آئي ٽي اسڪلز ۽ مددگار ٽيڪنالاجي فراهم ڪندي تعاون کي وڌائڻ لاءِ پرعزم آهي. ان عظيم مقصد کي حاصل ڪرڻ لاءِ سنڌ جي وڏي وزير 24-2023ع جي لاءِ 6.1 ارب رپيا رکڻ جو اعلان ڪيو جڏهن ته هلندڙ مالي سال 23-2022ع جي بجيٽ 3.4 ارب رپيا رکي وئي.
وومين رائيٽس ڊولپمينٽ کاتو: وومين ڊولپمينٽ اينڊ امپاورمينٽ کاتي جي مالي سال 24-2023 لاءِ ڪاٿيل بجيٽ 24 ارب رپيا رکڻ جي تجويز ڏني وئي آهي. بينظير وومين ايگريڪلچرل ورڪرز: بينظير وومين ايگريڪلچر ورڪرز پروگرام لاءِ 500 ملين رپيا رکيا ويا آهن. هي پروگرام زرعي پيداوار ۽ زرعي شعبي ۾ شامل ڳوٺاڻن عورتن جي زندگي جي معيار کي بهتر بڻائيندو.
لائيو اسٽاڪ کاتو: سنڌ جي وڏي وزير ايندڙ سال 24-2023 ۾ لائيو اسٽاڪ ۽ فشريز لاءِ 10.987 ارب رپين جي بجيٽ جو اعلان ڪيو جنهن ۾ نئين قائم ڪيل لائيو اسٽاڪ بريڊنگ سروسز اٿارٽي لاءِ 150 ملين رپيا شامل آهن. سنڌ لائيو اسٽاڪ ايڪسپو ايونٽ منعقد ڪرڻ لاءِ 120 ملين رپيا ۽ لائيو اسٽاڪ جي شعبي ۾ اسٽنٽنگ ۽ غذائي کوٽ کي منهن ڏيڻ لاءِ ايڪسلريٽڊ ايڪشن پلان تي عملدرآمد لاءِ 1.88 ارب رپيا رکيا ويا آهن. ٻيلو کاتو: سال 24-2023 ۾ ٻيلن کاتي سان لاڳاپيل غير ترقياتي خرچن لاءِ 2.78 ارب رپيا رکيا ويا آهن جڏهن ته 23-2022 ۾ 2.45 ارب رپيا هئي. ان ۾ نئين نرسرين جي تحفظ ۽ ترقي لاءِ 368 ملين رپيا شامل آهن. مينگرووز ۽ گرين گيس: سنڌ حڪومت گرين هائوس گيس جي خارج کي گهٽائڻ جي عالمي مهم جي غير مشروط حمايت ڪرڻ لاءِ پرعزم آهي. مراد شاهه چيو ته سندس حڪومت مينگرو جي ٻيلن کي وڌائڻ جي ڪوششن سان ايندڙ ٻن ڏهاڪن ۾ ڪاربن ڪريڊٽ جي مد ۾ اٽڪل 200 کان 220 ملين ڊالر ڪمائي سگهي ٿي جيڪا لڳ ڀڳ 63 ارب رپين جي برابر آهي.
عبدالرشيد چنا
ميڊيا ڪنسلٽنٽ، وزيراعليٰ سنڌ
================================
Load/Hide Comments
